​GESAMP Tarafından Yayınlanan Rapora Göre Okyanustaki Plastik Partiküller, Plastik Poşetler Kadar Zararlı Olabilir

Deniz Çevresini Koruma Bilimsel Danışma Uzmanlar Grubu (GESAMP) tarafından "Deniz Çevresindeki Mikroplastiklerin Kaynakları, Akıbeti ve Etkileri – Küresel Bir Değerlendirme" konulu yeni bir rapor yayınlanmıştır.

Söz konusu rapora göre; besin zincirinde dirençli özellikleriyle biyolojik birikebilir ve toksik maddeler olarak davranabilen küçük plastik ya da fiber parçalar olan mikroplastikler, okyanuslarda gittikçe artan oranlarda bulunmakta ve plastik poşetler gibi daha büyük atıklar kadar deniz yaşamına zararlı olabilmektedirler.

GESAMP İdari Sekreterliği, Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) Deniz Çevresi Şubesi Direktörü                 Dr. Stefan Micallef "Problemin daha iyi bir şekilde değerlendirilmesi ihtiyacı ile birlikte; bu rapor mikroplastiklerin ana kaynakları, akıbeti ve etkilerini tanımlamak için küresel ölçekteki ilk girişim olup, problemin büyüklüğünün anlaşılmasını sağlamaktadır. Raporda yapılan değerlendirme, mikroplastiklerin okyanuslarda sebep olabileceği potansiyel zarar ile ilgili daha geniş çapta bir farkındalığa ihtiyaç olduğunu ortaya koymaktadır." diye belirtmiştir.

Dr. Micallef "Kozmetik ürünlerde veya temizleyicilerde kullanılanlar gibi küçük boyutlardaki partiküller bile deniz suyuna karıştığında deniz yaşamına zarar verme potansiyeline sahip olabilir." diye ifade etmiştir.

Miktoplastikler, çapı 5 mm'den küçük plastik partiküller olarak tanımlanmaktadır ancak bazıları 10 nanometre kadar küçüktür. Bu maddeler endüstriyel veya evsel kullanımlar (yüzeysel temizleyiciler gibi) için üretilebilir ya da özellikle güneş ışığına maruz kalan daha büyük maddelerin parçalanması sonucu oluşabilir. Mikroplastikler, Arktik'ten Antartika'ya kıyı kenarlarında, yüzeysel sularda ve deniz tabanlarında (çökelti halinde) tüm okyanuslara yayılmış halde bulunmuştur. Okyanus ortası gibi uzak yerlerde; nüfus merkezleri, Deniz ticaret rotaları ve diğer ana kaynaklarda olduğu kadar birikim gösterebilirler.

Rapora göre; laboratuvar testleri çok küçük partiküllerin dahi memelilerde hücresel hasara yol açabildiğini göstermektedir. Mikroplastikler; omurgasızlar, balıklar, kuşlar ve memeliler dahil çok çeşitli deniz canlısında bulunmuştur ve bünyelerinde mikroplastiklerin bulunması konakçı organizmaların beslenme, hareket, gelişim ve üreme kabiliyetlerini de etkileyebilmektedir.

Plastikler, çoğunlukla üretim sırasında ilave edilen, absorblanabilen kimyasallar ve deniz suyu ortamındaki pestisitler gibi konsantre kirleticiler içermektedir ve söz konusu kimyasalların plastiklerden dokulara taşınımı bilinen bir gerçektir.

Rapor, plastik atık kaynaklarının 3R (Reduce, Re-use, Recycle) Kuralının (Azaltma, Geri Kazanım, Geri Dönüşüm) uygulanması yoluyla daha iyi kontrol edilmesini ve plastiklerin miktarı ile okyanuslarda mikroplastik partiküllerin birikimini azaltmanın en verimli ve uygun maliyetli yolu olarak plastiklerin genel yönetiminin geliştirilmesini önermektedir.

Ayrıca raporda; plastiklerin çevreye bırakılmasına hemen son verilse bile, parçalanmanın devam etmesinin bir sonucu olarak, okyanustaki mikroplastiklerin sayısının artış göstermeye devam etmesinin beklenebileceği uyarısında bulunulmaktadır.

Raporda aşağıda belirtilen 6 öneri sunulmaktadır.

1. Okyanuslara giren plastiklerin ve mikroplastiklerin ana kaynaklarının ve kategorilerinin tanımlanması,
2. Ömrünü tamamlamış plastiklerin atık bir üründen ziyade değerli bir kaynak olarak kullanımı,
3. Plastiklerin ve mikroplastiklerin deniz çevresine etkisi ile ilgili daha büyük farkındalık geliştirme,
4. Okyanustaki plastiklerin etkisi ile ilgili ilerideki değerlendirmelerde nano boyuttaki partiküllerin de yer alması,
5. İlerideki değerlendirmelerde organizmalar için bir taşıyıcı olarak plastiklerin ve mikroplastiklerin potansiyel değerlerinin hesaplanması,
6. İlerideki değerlendirmelerde daha derinlere yerleşen mikroplastiklerin kimyasal risklerine değinilmesi.

Kaynak: www.imo.org