Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO), mevcut kuralları geliştirmek üzere gemilerden kaynaklanan ve denizlere atılan plastik çöplerini azaltmak için yeni destek tedbirler getirmeyi amaçlayan bir Eylem Planını gündeme getirerek, plastiklerin deniz çevresine getirdiği önemli sorunu ele almaya karar verdi.

   IMO Deniz Çevresi Koruma Komitesi (MEPC), gemi kaynaklı faaliyetler sonucu okyanuslara giren plastik çöplerinin önlenmesine yönelik küresel çözüme katkıda bulunacak olan Eylem Planını 26 Ekim 2018 tarihinde kabul etmişti.

   Plastiklerin denizlere boşaltılması, gemilerin gemi atıklarını almak için yeterli liman alım tesislerini temin etmelerini zorunlu kılan "Uluslararası Gemilerden Kaynaklanan Kirliliğin Önlenmesi Sözleşmesi (MARPOL)" ile gemilerden kaynaklanan çöp kirliliğinin önlenmesine ilişkin düzenlemelere göre zaten yasaklanmıştır. Atıkların denize boşaltılmasına ilişkin Londra Konvansiyonu ve Protokolü uyarınca, atığın plastik gibi zararlı maddeler içermediğinden emin olunması halinde sadece izin verilen maddelerin boşaltılabilmesi gerekmektedir.

   Denizdeki plastik atıklarının oluşturduğu çevre ve sağlık sorunlarına yönelik daha fazla ihtiyacın olduğunun bilincinde olarak, MEPC IMO Üye Devletleri toplantısında, balıkçı gemileri de dâhil olmak üzere tüm gemilerle ilgili 2025 yılında tamamlanması gereken uygulamalar kabul edilmiştir. Eylem planı, IMO'nun okyanuslar üzerindeki BM 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi 14'de (SDG 14) belirlenen hedefleri karşılama taahhüdünü desteklemektedir.

   Denizdeki plastik çöpler, denizcilik sektörü için de tehlike oluşturabilmektedir. (Örneğin, terk edilmiş veya kaybolan balık ağları pervanelere ve dümenlere takılabilmektedir)

Gemilerden Kaynaklanan Denizdeki Plastik Çöplerini Ele Almak İçin IMO Eylem Planı

   Eylem Planı, denizdeki plastik çöplerinin çok çeşitli sahalardan ve deniz kaynaklı faaliyetlerin bir sonucu olarak deniz çevresine girdiğini belirtmektedir. Makroplastik (örneğin, plastik torbalar, su şişeleri ve olta takımları gibi büyük plastik parçalar) ve mikroplastikler (genellikle beş milimetre veya daha küçük boyutlu plastik parçacıklar) deniz ortamında kalmaktadır (toplanmadığı sürece) ve deniz yaşamı ile biyolojik çeşitlilik üzerinde zararlı etkilere neden olmaktadır. İnsan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerin yanı sıra, ayrıca denizdeki plastik çöpler turizm, balıkçılık ve nakliye gibi faaliyetleri olumsuz etkilemektedir. Bu plastik malzemeler, yeniden kullanım veya geri dönüşüm yoluyla ekonomiye geri kazandırılma potansiyeline sahiptir. Çalışmalar, denizlerdeki plastik çöplerin gemilerden atılmasını önlemek için mevcut düzenleyici çerçeveye rağmen, denize boşaltmaların devam ettiğini göstermektedir.

   Eylem Planı, IMO'ya belirli sonuçları tanımlamak ve bu sonuçlara ulaşmak için anlamlı ve ölçülebilir şekilde bir mekanizma sağlamaktadır. Plan, mevcut politika ve düzenleyici çerçeveler üzerine inşa edilmekte ve bu çerçevelerin geliştirilmesi için fırsatlar tanımlamakta olup gemilerden kaynaklanan denizdeki plastik çöpleri konusunu ele almak için yeni destekleyici tedbirler getirmektedir. Asıl tedbirler ve detaylar, MEPC 74 tarafından daha fazla dikkatle değerlendirilecektir.

Belirlenen spesifik tedbirler:

• Gemilerden kaynaklanan denizdeki plastik çöpler hakkında bir çalışma yapılması,

• Liman kabul tesislerinin mevcudiyetine ve yeterliliğine bakılması,

• Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ile işbirliği içinde, zorunlu olarak olta takımlarının kayıt altına alınması,

• Olta takımlarının kaybının rapor edilmesinin teşvik edilmesi,

• Denizden toplanan balıkçılık ekipmanlarının kıyı tesislerine teslim edilmesinin kolaylaştırılması,

• Balıkçı teknesi personelinin eğitimi ile ilgili hükümlerin gözden geçirilmesi ve denizdeki plastik atıkların etkisinin bilincinin sağlanması konusunda denizcilerin bilinçlendirilmesi,

• Denizde konteynerlerin kaybını beyan etmek ve kayıp sayısını belirlemek için zorunlu bir mekanizmanın kurulması,

• Kamu bilincinin arttırılması, ve

• FAO ve BM Ortamı başta olmak üzere uluslararası işbirliğinin güçlendirilmesidir.

   IMO, Yasadışı, Kuralsız ve Bildirilmemiş (IUU) Balıkçılık ve İlgili Konular hakkında geçici çalışma grubu aracılığıyla Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) dahil olmak üzere BM ortakları ile çalışmaya devam edecektir, bu ortaklar: Deniz Çevresinin Korunmasının (GESAMP) Bilimsel Yönleri Üzerine Ortak Uzman Grubu, BM Çevre Yönetimli Deniz Çöpleri Küresel Ortaklığı (GPML), Birleşmiş Milletler Okyanuslar ve Deniz Hukuku Hakkında Açık Uçlu Bilgilendirme Süreci (ICP) ve Birleşmiş Milletler Çevre Meclisi (UNEA)'dir.

   Gemilerden kaynaklanan denizdeki plastik çöplerinin ele alınması üzerine IMO Eylem Planı olup, bahse konu Plan düzenli olarak gözden geçirilecek ve gerektiğinde güncellenecektir.

Balıkçı Teknelerinden Elde Edilen ve Deniz Yoluyla Taşınan Deniz Çöplerinin Azaltılmasına Dair Önlemler Aşağıda Belirtilmiştir:

• "IMO Gemi Kimlik Numaraları"nın balıkçı tekneleri için belirli bir boyutta zorunlu kılınması,

• FAO ile işbirliği içinde, IMO Gemi Kimlik Numarası ile balıkçılık ekipmanının işaretlenmesi,

• Ayrıca, bir balıkçı teknesinde bulunan her olta takımı için kimlik numarasının kaydedilmesi,

• Devletlere, herhangi bir akıntı veya kaza sonucu olta kaybı ile ilgili bilgi toplamaları gerektiği,

• Balıkçı gemilerinin, balıkçı ekipmanlarını denizden toplayıp liman alım tesislerine vermelerinin teşvik edilmesi uygulamalarının geliştirilmesi ve yönetilmesidir.

Gemilerin Denizdeki Plastik Çöpüne Olan Katkısının Azaltılmasına Dair Tedbirleri:

• MARPOL EK-V'te Etiketlerin, Çöp Yönetim Planlarının ve Çöp Kayıtlarının uygulanmasının gözden geçirilmesi;

• Konteyner kaybını beyan etmek ve kayıp sayısını belirlemek için zorunlu mekanizma kurulması,

• Gemide kaybolan konteynerlerin yerlerini bildirilmesinin değerlendirilmesidir.

Liman Alım Tesislerinin Etkinliğinin İyileştirilmesi ve Denizdeki Plastik Çöplerinin Azaltılması Uygulamalarının İyileştirilmesi Tedbirleri:

• Yeniden kullanma veya geri dönüşümü kolaylaştırmak için balıkçılık ekipmanları da dâhil olmak üzere, gemilerden kaynaklanan plastik atıklarına liman kabul tesislerinde ayrı çöp toplama alanlarının sağlanması,

• Çöplerin liman alım tesislerine teslim edilmesine ilişkin MARPOL EK-V gerekliliklerinin uygulanmasını güçlendirilmesi,

• Liman alım tesisleri ile ilgili maliyet çerçevelerinin uygulanmasını desteklemek için araçların geliştirilmesi,

• Üye Devletlerin, çöplerin alınması için limanlarda ve terminallerde yeterli imkânlar sağlama yükümlülüklerini etkin bir şekilde yerine getirilmesi,

• Ayrıca, gelişmekte olan küçük ada devletler üzerindeki atıkların boş sahalardaki tesislerde imha edilmesi planlanırken kutup bölgeleri gibi uzak yerler üzerindeki etkilerin de dikkate alınması gerekmektedir.

Geliştirilmiş kamu bilinci, eğitim ve denizci eğitimi konusundaki tedbirleri:

• IMO'nun gemilerden kaynaklanan denizdeki plastik çöpünü ele almak için çalışmalarını teşvik etmenin yollarının düşünülmesi,

• Balıkçı teknesi personelinin eğitimini gözden geçirirken, tüm balıkçı teknesi personelinin, gemide herhangi bir görev verilmeden önce, terk edilmiş, kaybolan ya da başka bir şekilde atılan balıkçılık ekipmanları dâhil olmak üzere denizdeki plastik çöplere yönelik "deniz çevresi bilinci" hakkında temel eğitim almalarının sağlanması,

• Deniz plastik çöplerini özellikle ele almak için çevresel farkındalık konusundaki IMO modelinin değiştirilmesinin değerlendirilmesidir.

Gemilerin Denizdeki Plastik Çöplerine Katkısının Daha İyi Anlaşılması Konusundaki Tedbirler:

Bayrak devleti tarafından IMO'ya MARPOL EK-V raporlama şartının genişletilmesi, (balık avlama ekipmanlarının atılması veya kazayla kaybedilmesiyle ilgili raporlama verilerini de içermek üzere),

• Denizdeki çöpler ile ilgili herhangi bir bilimsel araştırma yürüten Üye Devletlerin ve uluslararası kuruluşların, gemilerden kaynaklanan deniz çöpünün kirlettiği alanlar hakkındaki bilgileri içeren araştırmaların sonuçlarının paylaşılması;

• Tüm gemilerden kaynaklanan makro ve mikroplastikler dâhil olmak üzere deniz plastik çöpleri üzerinde bir çalışma koordine edilmesi,

• Üye devletlerin ve uluslararası kuruluşların, gemilerden kaynaklanan mikroplastiklerin daha iyi anlaşılması için çalışmalar yapmalarına teşvik edilmesi ve,

• Gemilerden kaynaklanan denizdeki plastik çöplere yönelik düzenleyici çerçevenin daha iyi anlaşılması için boşluk analizi amacıyla düzenleyici bir çerçeve matrisi geliştirilmesi,

• Ayrıca güçlendirilmiş uluslararası işbirliği için Birleşik Ulusal Çevre Ajansı'na (UNEA) bilgi sağlanması ve,

• Özellikle FAO ve Birleşmiş Milletler Çevre Programı ayrıca Deniz Çöpleri Küresel Ortaklığı (GPML) aracılığıyla uluslararası forumlar olmak üzere, deniz çöpleri konusunda aktif olarak faaliyet gösteren Birleşmiş Milletler kurumları ve ajansları ile birlikte çalışılmaya devam edilmesidir.

Hedeflenen Teknik İşbirliği ve Kapasite Geliştirme

• IMO teknik işbirliği ve kapasite geliştirme faaliyetleri bağlamında gemilerden kaynaklanan denizdeki plastik çöplüğü ele alacak eylem planıyla ilgili uygulama konularının belirlenmesi,

• IMO çatısı altında, gemilerden kaynaklanan denizdeki plastik çöplerine yönelik eylem planını desteklemek için harici olarak finanse edilen büyük projelerin oluşturulmasının dikkate alınması hususları belirtilmektedir.

Kaynak: http://www.imo.org/en/MediaCentre/PressBriefings/Pages/20-marinelitteractionmecp73.aspx